چاقی در کودکان

چاقی در کودکان مشکلی است که بعضی از کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می دهد. وزن کودکان چاق، نسبت به سن و قدشان، بیشتر از حد معمول است.

چاقی در کودکان مشکلات زیادی را به بار می آورد؛ مشکلاتی مانند دیابت، فشار خون و کلسترول بالا که از کودکی شروع شده و تا بزرگسالی ادامه می یابند. بسیاری از کودکان چاق تا بزرگسالی نیز چاق باقی می مانند، به خصوص اگر یکی از والدین و یا هردو چاق باشند. چاقی در کودکی همچنین ممکن است موجب اعتماد به نفس ضعیف و افسردگی گردد.

یکی از بهترین راهکارها برای کاهش چاقی در کودکان ، بهبود تغذیه و عادت های ورزشی کل خانواده است. درمان و جلوگیری از چاقی در کودکی، به سلامت فعلی و آینده ی فرزندتان کمک می کند.

✍جدول دسترسی به عناوین مهم این مطلب

• علائم چاقی در کودکان
• چه چیزی باعث چاقی در کودکان می شود؟
• چرا کودکان و نوجوانان درگیر چاقی و اضافه وزن می شوند؟
• چگونه بفهمم که فرزندم اضافه وزن دارد؟
• چه آزمایش های دیگری ممکن است به کار گرفته شوند؟
• آیا فرزندم به دلایل ژنتیکی چاق است؟
• آیا اضافه وزن فرزندم در طول رشد رفته رفته کاهش می یابد؟
• آیا برای فرزندم باید رژیم کاهش وزن در نظر بگیرم؟
• چه کمکی می توانم به فرزند چاقم بکنم؟

علائم چاقی در کودکان

هر کودکی که کمی اضافه وزن دارد لزوما چاق نیست. بعضی از کودکان استخوان بندی درشتی دارند. علاوه بر آن، کودکان به طور طبیعی مقدارهای متفاوتی از چربی را در مراحل مختلف رشد در بدن خود دارند. پس تنها با نگاه کردن نمی توان تشخیص داد که اضافه وزن کودک ناشی از یک مشکل در سلامتی وی است یا خیر.

شاخص توده ی بدنی (BMI[۱]) یک راهنمای آماری وزن نسبت به قد، و معیار پذیرفته شده ی اضافه وزن و چاقی است. پزشک کودک شما می تواند با استفاده از این شاخص، نمودار رشد و در صورت لزوم، از طریق دیگر آزمایش ها مشخص کند که آیا کودک اضافه وزن و مشکلات متعاقب آن را دارد یا خیر.

چه چیزی باعث چاقی در کودکان می شود؟

کودکان به دلایل مختلفی چاق می شوند. عوامل اصلی این اختلال عبارتند از:

• عوامل ژنتیکی
• بی تحرکی فیزیکی
• الگوهای غذایی ناسالم و یا ترکیبی از این عوامل

چاقی در کودکان به دلیل شرایط پزشکی مانند مشکلات هورمونی جزء موارد نادر است. یک معاینه ی جسمی و فیزیکی و آزمایش خون این مسئله را تشخیص می دهد.

اگرچه در اغلب موارد، کل اعضای خانواده مشکلات وزنی را به ارث می برند، اما هر کودکی که خانواده ای چاق دارد لزوما اضافه وزن نخواهد داشت. کودکانی که والدین، برادر و یا خواهر چاق دارند به شدت در معرض خطر اضافه وزن هستند اما ممکن است این چاقی از رفتارهای خانوادگی مانند تغذیه و عادت های ورزشی نشات بگیرد.

چرا کودکان و نوجوانان درگیر چاقی و اضافه وزن می شوند؟

در ایالات متحده آمریکا، چاقی در کودکان یک مساله ی رایج است و تقریبا یکی از هر سه کودک و نوجوان اضافه وزن دارد. کودکان چاق هرچه بزرگتر می شوند، سلامتی شان در معرض مشکلات جدی تری همچون موارد زیر قرار می گیرد.

• بیماری های قلبی
• دیابت
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• آسم
• آپنه خواب
• برخی از انواع سرطان

چاقی مفرط می تواند باعث بیماری های کبدی و آرتروز شود.

کودک چاق ممکن است احساس بدی نسبت به هیکل خود داشته باشد و انزوا طلب شود.  این احساسات می تواند در یادگیری، دوست یابی و تعامل کودک با دیگران نیز مداخله کند.

چگونه بفهمم که فرزندم اضافه وزن دارد؟

کودک در طول رشد خود تغییرات وزنی را تجربه می کند که امری طبیعی است. بنابراین، تشخیص اینکه آیا فرزند شما چاق است برایتان دشوار خواهد بود. اگر نگران وزن فرزندتان هستید، برای سنجش وزن وی با پزشک خانوادگی خود صحبت کنید. دکتر با اندازه گیری شاخص توده ی بدنی بر مبنای قد و وزن می تواند چاقی یا عدم چاقی را تشخیص دهد.

وب سایت های زیادی وجود دارند که بی ام آی یا شاخص توده ی بدنی بزرگسالان را محاسبه می کنند. ولی شما نباید از این طریق برای سنجش شاخص توده ی بدنی فرزندتان اقدام کنید. اعداد بی ام آی کودکان به صورت “درصدی” طبقه بندی شده اند. درصد بی ام آی این امکان را به دکتر می دهد تا کودک را با کودکان هم سن، هم قد و هم جنس دیگر مقایسه کند. اگر بی ام آی فرزند شما ۸۵% بیش از دیگر کودکانی باشد که سن، قد و جنسیت مشابهی دارند، او اضافه وزن دارد. و اگر این شاخص ۹۵% بیشتر از کودکان هم سن، هم قد و هم جنس باشد، متاسفانه مبتلا به چاقی است.

چه آزمایش های دیگری ممکن است به کار گرفته شوند؟

اگر دکتر بخواهد تایید کند که اضافه وزن کودک با داشتن چربی اضافی در بدن مرتبط است، احتمالا از سنجش ضخامت چین پوستی بهره بگیرد. این سنجش به وسیله ی ابزار ویژه ای به نام کولیس صورت می پذیرد تا ضخامت چربی در مناطق خاص بدن (مثلا پشت بازو یا کنار ناف) اندازه گیری شود. کولیس وسیله‌ای است که فاصله ی بین دو طرف یک شئ را اندازه می‌گیرد.

اگر علاوه بر اضافه وزن، نشانه های دیگری در کودک دیده شود، دکتر باید از طریق آزمایش های دیگر بررسی نماید که چه مشکل دیگری سلامت و وزن فرزند شما را تهدید می کند.

آیا فرزندم به دلایل ژنتیکی چاق است؟

ژنتیک نقش مهمی را در چاقی دوران کودکی ایفا می کند. کودکانی که اعضای خانواده شان اضافه وزن دارند، بیشتر در معرض چاقی هستند. در اکثر موارد، ژنتیک به همراه عوامل رفتاری و محیطی عمل می کند. این بدان معناست که در تشخیص وزن کودک، عادت های غذایی و فعالیت فیزیکی به همان اندازه اهمیت دارند که سابقه ی خانوادگی او مهم است.

آیا اضافه وزن فرزندم در طول رشد رفته رفته کاهش می یابد؟

اضافه وزن کودک شما کاهش نخواهد یافت مگر آنکه به او کمک کنید تا یاد بگیرد چگونه انتخاب های سالم تری داشته باشد. مطالعات نشان داده اند کودکانی که چاق هستند و یا اضافه وزن دارند، در بزرگسالی نیز به احتمال زیاد چاق خواهند بود.

آیا برای فرزندم باید رژیم کاهش وزن در نظر بگیرم؟

پیش از مشورت با پزشک اقدام به چیدن رژیم برای کودک نکنید. کودک برای رشد و یادگیری احتیاج به میزان مشخصی از کالری و مواد مغذی دارد.

بیشتر بخوانید: بیماری های مرتبط با چاقی

چه کمکی می توانم به فرزند چاقم بکنم؟

به فرزند خود بیاموزید که مواد غذایی سالم و فعالیت فیزیکی منظم رمز داشتن یک وزن متعارف و سالم است. این عادت های خوب همچنین از مشکلات سلامتی، اجتماعی و احساسی که ممکن است در نتیجه ی اضافه وزن به وجود آیند، جلوگیری می کند.

شما به عنوان والدین یا مراقبان اولیه ی کودک، تاثیر زیادی بر او دارید. کودک رفتارهای شما را دنبال خواهد کرد؛ پس الگوی خوبی برایش باشید. همه ی اعضای خانواده باید قانون تغذیه ی سالم و داشتن فعالیت بدنی را اجرا کنند و این قانون نباید تنها به کودکی که اضافه وزن دارد منحصر شود. به رژیم یا برنامه های موقت فکر نکنید. شما با این قانون عادت های مادام العمری را تثبیت می کنید که سلامت کل خانواده را افزایش می دهد.

لطفا به نکات زیر توجه کنید:

تنقلات سالم (مثلا میوه هایی مانند سیب و موز، و سبزیجات خام مانند هویج و کرفس) را حاضر و آماده داشته باشید. غذاهای ناسالم را به خانه نیاورید.

پروتئین های کم چرب، سبزیجات و همه ی حبوبات را در وعده های غذایی تان بگنجانید.

از خوردن فست فود پرهیز کنید. اگر هم به رستوران فست فود رفتید، سعی در انتخاب سالم ترین غذای موجود بکنید.

تماشای تلویزیون، استفاده از کامپیوتر و بازی با پلی استیشن و ایکس باکس را برای بچه ها محدود به ۱ الی ۲ ساعت در روز بکنید. همچنین با محدود کردن خودتان در این موارد، الگوی مناسبی برای کودکان ایجاد کنید.

کودکتان را تشویق به انجام فعالیت های بدنی نموده و کاری کنید که از آن لذت ببرد. طوری برنامه ریزی کنید که حداقل یک ساعت در روز بازی و حرکت داشته باشد.

فعالیت بدنی و ورزش را به جزئی از سبک زندگی کل خانواده تبدیل کنید. پیاده روی و دوچرخه سواری را در برنامه خود قرار و یا این کارها را به اتفاق هم انجام دهید. به پیک نیک های خانوادگی پرتحرک بروید.